İktisatçı Mustafa Sönmez, istihdamın kalıcı hale getirilmesi gerektiğine dikkat çekerek, "İşgücü büyüyor, istihdam yok. Dolayısıyla, yeniden tarım ve hayvancılığa ivme kazandırmadan, sanayiyi yeni istihdam sağlayan bir öğe yapmadan, devletin istihdam sağlamasını yeniden çevirmeden fazla bir yol alamayız" uyarısında bulundu.
Ekonomist Uğur Civelek ise ülkede halkın değil, borç verenlerin çıkarlarına göre belirlenmiş politikalarda bir değişiklik olmadığı sürece işsizliğin kalıcı olarak azalmasını beklemenin gerçekçi olmayacağının altını çizdi.
Hükümetin hazırlıklarını sürdürdüğü yeni istihdam paketinin detayları ortaya çıkmaya başladı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ömer Dinçer'in Haziran ortasında tamamlanacağını açıkladığı paket, önceki ikisi gibi istihdam teşviki kisvesi altında patronlara destek sunmayı hedefliyor. Hükümet tarafından sunulan paket kapsamında "işveren, işletme, girişimcilere destek" vb. başlıklar yer alırken, işçi ve işsizlere yönelik herhangi bir vurgu bulunmuyor.
İlk istihdam paketini 2008 Temmuz'unda çıkaran hükümet, bu paketle patronlar üzerindeki SSK prim yükünü alarak patronlara hizmet sunmuştu. Kadınlar ile 18 ile 29 yaş arasındaki gençlerin primlerini de 5 yıl boyunca kademeli olarak devlet üstlenmişti.
Paketle birlikte patronların yükümlülüklerini bir yandan devlet üstlenirken, bir yandan da işçi sınıfının kazanımları daraltıldı. Paket ile engellilerin SSK primlerini Hazine karşılarken eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma zorunluluğu kaldırıldı. Düzenleme ile işverenin kreş ve emzirme odası, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurma, işyeri hekimi çalıştırma, iş güvenliğinden sorumlu teknik eleman görevlendirme gibi yükümlülükleri kaldırıldı.
Geçen yıl mayıs ayında çıkarılan ikinci pakette ise yine işverenlere önemli bir destek sağlandı. Patronlara ek destek mekanizmaları sunmayı hedefleyen hükümet, mevcut çalışana ilave olarak işe alınan kişilerin primini 1 yıl boyunca devlet ödemeye başladı. Hükümet ayrıca işsizlik maaşı alırken istihdam edilen kişilerin primini de üstlendi.
İşçilerin kullanamadığı İşsizlik Fonu'nu da popülist mekanizmalara kaynak yapan hükümet, ağaç dikme ve okul boyama gibi işlerde çalıştırılan kişilerin hem maaş hem sigorta primleri İşsizlik Fonu tarafından ödedi. Patronlar işsizlik maaşı alırken istihdam edilen kişilerin primini devlet ödemeye başladı. Hükümetin düzenlemesinin ardından yüzde 15'ler seviyesine tırmanan işsizlik, son yılların en yüksek düzeyine ulaştı.
Sönmez: İşgücü büyüyor, istihdam yok
İktisatçı Mustafa Sönmez, istihdamın kalıcı hale gelmesi için bazı önerilerde bulundu: "İstihdamın azaltılması, yeni imkân sağlanması böyle bir anda sihirli dokunuşla olacak şey değil. Doğru bir yerden başlamak lazım. Hatırlayalım bundan 10 yıl önce işsizlik yüzde 16 idi. Yüzde 10'a düştü, şu an yüzde 14. Ne oldu 10 yıl içinde de Türkiye büyüdü? İstihdamı azaltan bazı noktalar var onları hatırlamak lazım. Tarım ve hayvancılık göz ardı edildi. İnsanlar buraları bırakıp şehirlere geldiler. Sanayi nesli var ama istihdam sağlamıyor. Devlette iyi kötü istihdam vardı, özelleştirmelerle birlikte insanlar işlerini kaybetti. Devleti küçültme, yani neoliberal politikalar kamunun istihdam sağlama kapasitesini azalttı. Bunlara ek olarak bir de aşağıdan gelen nüfus var. Türkiye nüfusu yılda yüzde 1,5 büyüyor. İş arıyorlar. İşgücü büyüyor, istihdam yok. Dolayısıyla, yeniden tarım ve hayvancılığa ivme kazandırmadan, sanayiyi yeni istihdam yaratan bir öğe yapmadan, devletin istihdam yaratmasını yeniden çevirmeden fazla bir yol alamayız."
Civelek: Borç verenlerin çıkarları gözetiliyor
Uğur Civelek, Türkiye'nin istihdam stratejisinde hizmet sektörünün ön plana çıkması ile işsizlik azalacağı yolundaki söylemlerin iyi niyetli olabileceği, ama gerçekçi olamayacağını söyledi. Civelek, ülkede halkın değil, borç verenlerin çıkarlarına göre belirlenmiş politikalarda bir değişiklik olmadığı sürece işsizliğin kalıcı olarak azalmasını beklemenin gerçekçi olmayacağının altını çizerek, "Olsa olsa günü kurtarmak adına tepkili kesimlerin gazını alıp günü kurtarmak çabası olabilir." ifadelerini kullandı.
"Türkiye açısından işsizliğin artması kısa, orta ve uzun vade açısından büyük bir açmazdır." görüşünü dile getiren Civelek, şunları söyledi: "Bu açıdan baktığımızda tarım ve sanayi cephesindeki sorunlara kayıtsız kalınması da büyük bir gaflet olmaktadır. Yaş ortalaması 29 olan bir ülkede işsizliğin artıyor olması her bakımdan büyük bir istikrarsızlık demektir. İşsizlik arttıkça iç talebin daralması, açığı büyüyen kamu dengesinin ve sorunlu kredileri artan mali sektörün olumsuzlaşması kaçınılmazdır. Zorunlu ihtiyaç maddelerinde ithalatçı durumda olan ülkemizin tasarruf açığını kontrol altına tutabilmesi tarım ve sanayideki üretim ile gelir artışına bağımlıdır. Mikro politikalarla makro düzeydeki yanlışı telafi etmek imkânsızdır. Köylünün, esnafın, işçinin, emeklinin durumunun daha kötüye gitmemesi olası değildir." Civelek, gelir pastasının büyüyeceği varsayımına göre işsizliği azaltmanın kolay olacağını vurgulayarak, "Ancak gelir pastası büyümez veya küçülürken ne yapılacağı önemlidir." dedi.
Patronlar daha fazlasını istiyor
Patronlar, Haziran ayında son şekli verilmesi beklenen paketten memnun. TÜSİAD Başkanı Ümit Boyner, yeni istihdam alanlarının açılmasına yönelik her türlü projeyi destekleyeceklerini söyledi. Boyner, "Yeni istihdam alanlarının açılmasına yönelik her türlü projeyi destekleriz. İşverenler olarak, ülkemizdeki işsizliğin azaltılmasına yönelik hazırlanacak yeni istihdam paketlerini imkânlarımız ölçüsünde zaten destekliyoruz." dedi.
MÜSİAD Başkanı Ömer Cihad Vardan da destek vereceklerini açıkladı. Vardan, "Türkiye, 500 milyar dolar ihracat gerçekleştirecek sektörleri belirleyip bu sektörlere yatırım yapmalı. Genç nüfusunu, eğitim çağındaki insanlarını da buna yönlendirmeli. Hâlihazırdaki işsizlerimiz mesleksiz. Mesleksizlik çok önemli sorun. Türkiye İş Kurumu'nun bu yöndeki eğitimleri fayda sağlıyor. Ancak yeterli değil."dedi.
Pakette yer alan önlemler
* 2 puan olan işverenin işsizlik sigortası payı 1 puana indirilecek
* Kayıt dışıyla mücadele için sendikalardan destek alınacak.
* İstihdam açığı bulunan kamu kuruluşlarında yeni istihdamlara izin verilecek.
* İşletmelere ekipman ihtiyacına yönelik mali destek sağlanacak
* Kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmek için gereken prosedürler sadeleştirilecek.
* İş kuran gençlerin sosyal sigorta primlerinde indirim sağlanacak.
* Part time ve esnek çalışma biçimlerine imkân verilecek.
* Sigorta primlerini düzenli ödeyen işverenler teşvik edilecek.
* Firmalara yatırım ve işletme kredisi verilecek.
* Başta hizmetler sektörü olmak üzere istihdam ağırlıklı sektörlere teşvik desteği sağlanacak.